Na de uitbraak van het coronavirus in België en in de rest van Europa zijn we tijdelijk overgestapt op telefonische interviews van circa 20 minuten bij een deel van onze respondenten, waarin gepeild werd naar de impact van het coronavirus op verschillende aspecten van hun leven. Ook bij deze telefonische interviews werd gebruik gemaakt van laptops om de antwoorden van de deelnemers in te voeren en op een veilige manier te bewaren. Er hebben inmiddels twee COVID-bevragingsrondes plaatsgevonden: één in 2020 en één in 2021. Inmiddels kunnen we gelukkig weer persoonlijke interviews afnemen.
Op deze pagina vindt u wat meer algemene achtergrondinformatie over de selectie van respondenten en het reguliere SHARE-interview. Meer details over zowel het reguliere, persoonlijke interview als het telefonische, corona-gerelateerde interview vindt u onder INHOUD VAN HET INTERVIEW.
De selectie van respondenten
Bij SHARE staan mensen van 50 jaar en ouder centraal. Om een betrouwbaar beeld te krijgen van de levensomstandigheden van Belgische 50-plussers, wordt er een zogeheten steekproef getrokken van potentiële respondenten (een respondent is een persoon die deelneemt aan het onderzoek). We kunnen uiteraard niet alle 50-plussers in België interviewen, dus selecteren we een groep personen die qua samenstelling (leeftijd en geslacht) overeenkomt met de samenstelling van de hele populatie 50-plussers. De steekproef wordt getrokken door het Rijksregister volgens de richtlijnen van de Gegevensbeschermingsautoriteit (GBA). De geselecteerde personen worden vervolgens benaderd voor een interview. Hun eventuele partner/echtgeno(o)t(e) mag ook deelnemen aan het onderzoek, ongeacht zijn of haar leeftijd. Ongeveer elke twee jaar benaderen we respondenten opnieuw voor een vervolginterview, zodat we een beeld krijgen van veranderingen in hun levensomstandigheden gedurende de jaren. Deelname is en blijft op vrijwillige basis.
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen twee typen steekproeven:
- De "longitudinale" steekproef, die bestaat uit de zogeheten "panelrespondenten". Deze steekproef is samengesteld uit personen die in een eerdere golf hebben deelgenomen en vormt het kloppend hart van het SHARE-onderzoek. Het kunnen volgen van dezelfde mensen over een langere tijdsperiode is de kracht van het onderzoek, omdat het onderzoekers in staat stelt het verouderingsproces te bestuderen en bijvoorbeeld te zien in hoeverre bepaalde gebeurtenissen of veranderingen diverse aspecten van het leven van 50-plussers beïnvloeden.
- De "refreshment" steekproef, die bestaat uit zogeheten "baseline respondenten". Hier gaat het om personen die nog niet eerder deelnamen aan het SHARE-onderzoek en willekeurig geselecteerd worden uit het Rijksregister. Het gaat hierbij met name om jonge vijftigers, oftewel personen die 50 jaar zijn geworden sinds de laatste bevragingsronde van SHARE en nu in aanmerking komen voor deelname.
Het interview
De potentiële respondenten worden door onze interviewers benaderd en indien zij (nogmaals) willen deelnemen aan het onderzoek, nemen de interviewers een "face-to-face" interview met hen af. Een door het Centrum voor Demografie, Familie en Gezondheid (Universiteit Antwerpen) getrainde interviewer komt met een laptop bij de mensen thuis en loopt de SHARE-vragenlijst met hen door. Elk SHARE-interview duurt tussen 1.15 en 1.45 uur.
De vragenlijst is in eerste instantie in het Engels opgesteld door een team van deskundigen op het gebied van gezondheid, arbeid, sociale netwerken en financiële zaken en vervolgens in de verschillende deelnemende SHARE-landen vertaald in hun eigen taal. In België hebben we twee teams: een Vlaams team met een Nederlandstalige vragenlijst en een Waals-Brussels team met een Franstalige vragenlijst. Zie CONTACT EN TEAM voor meer informatie over onze teams en veldwerkbureaus. Alle landen gebruiken dus dezelfde vragenlijst en daardoor is het onderzoek ook internationaal vergelijkbaar en kunnen we vergelijkingen maken tussen de leefsituaties van 50-plussers in verschillende landen.
Het interview bestaat uit een reeks vragen en een aantal fysieke en cognitieve tests. Op de pagina INHOUD VAN HET INTERVIEW vindt u meer informatie over het interview en de onderwerpen die aan bod komen. Uiteraard is deelname aan het interview vrijwillig en zijn respondenten vrij om vragen die zij liever niet beantwoorden te weigeren. Indien de gezondheid van de respondent het hem/haar niet toelaat om (delen van) het interview zelf te beantwoorden, is het ook mogelijk om het interview uit te voeren met een naaste, die de vragen uit naam van de respondent beantwoordt (een zogeheten proxy-interview).
Persoonsgegevens
Persoonsgegevens zoals namen en adressen worden enkel gebruikt om respondenten te contacteren en worden door het veldwerkbureau CDFG (zie CONTACT EN TEAM) bewaard zonder de interviewgegevens. De interviews worden geanonimiseerd (dus enkel met een ID en zonder persoonsgegevens) doorgestuurd naar de centrale coördinator van SHARE in München (zie hieronder bij "Internationale samenwerking"), waar het ID dat tijdens de dataverzameling wordt gebruikt vervangen door een ander ID. De onderzoekers die uiteindelijk de interviewgegevens gaan analyseren krijgen een volledig geanonimiseerde dataset, zonder persoonsgegevens en dus zonder mogelijkheden om de personen die hebben meegedaan aan het onderzoek te identificeren.
Internationale samenwerking
De centrale coördinatie van het onderzoek op internationaal niveau ligt bij het SHARE Berlin Institute, onder leiding van prof. dr. David Richter. Het centrale coördinatieteam ziet er o.a. op toe dat alle deelnemende landen binnen dezelfde periode en op dezelfde manier het onderzoek uitvoeren.
De software die gebruikt wordt bij het afnemen van het interview werd ontwikkeld door Centerdata dat zich bevindt op de campus van Tilburg University in Nederland. Centerdata geeft ook technische ondersteuning aan de veldwerkbureaus tijdens het veldwerk.